Het is 11 juni 2011 en het is feest. Railport Lanaken, de Albertterminal, wordt geopend, een gedenkwaardig moment. Want ook de spoorlijn Maastricht – Lanaken is na vele jaren weer open. Het goederenvervoer over de lijn van en naar Railport kan weer beginnen. Goed, het heeft ongeveer 33 miljoen gekost. Maar daarvoor heb je dan ook wat: de spoorbrug in Maastricht is opgeknapt, het spoor op Nederlands en Belgisch gebied is vernieuwd en in Lanaken aan het Albertkanaal is een overslagkade gebouwd. De verwachtingen zijn hoog gespannen. We lezen: ‘…was uit studies nochtans gebleken dat het project een goederenstroom van 9 miljoen ton (per jaar?) kon genereren.’
Daar komt de eerste trein binnen en die wordt met 1200 ton zand geladen om daarmee naar Roemenië te vertrekken. Zand? Naar Roemenië? Is er ook al handel in zand helemaal naar Roemenië? Dat is nog niks want men ‘voorziet dat er bloktreindiensten van Lanaken naar onder meer Italië, Duitsland, Spanje, Polen en Roemenië zullen ontstaan.’ Toe maar!
En dan wordt het stil. Waar blijft de volgende trein? Een website meldt dat er na de opening nog 2 treinen zijn geweest. Een andere website heeft het over 11 treinen, weinig dus. En Sappi dan? Sappi had zich toch gemeld als grote klant? Maar Sappi is nu van een Zuid-Afrikaans bedrijf en heeft z’n bedrijfsvoering aangepast om de ‘return on investment’ te versnellen. Kan gebeuren.
Intussen blijft het stil en per 1 juli 2016 stopte Railport Lanaken al de exploitatie van de kade. Langzaam neemt de natuur weer bezit van de spoorbaan. De wilde planten komen terug. Aan Belgische kant zal dat proces wel versnellen nu Infrabel stopt met schouwen en onderhoud. Na het feestje is daar nu de kater.
Want de Nederlandse overheid stopte bijna 15 miljoen€ in dit project, de Belgische overheid dik 13 miljoen€ en de Gemeente Lanaken 5 miljoen€. Allemaal gemeenschapsgeld. Allemaal voor niks? Weg? De tijd zal het leren.
Lukte het in de eerste alinea nog om ironisch te blijven, nu is het tijd voor bittere ernst.
Weer is er een project mislukt. Weer, want er mislukt wel vaker wat. En we leren er niet van ook al zit er een vast patroon in. Stap 1: er is een idee, een grandioos idee. Stap 2: er ontstaat optimisme, grenzeloos optimisme. Er worden geweldige opbrengsten verwacht en de kosten vallen mee. De kosten/baten-analyse laat een positief saldo zien. Er komen nog 8 stappen in een project die ik hier zal overslaan. Maar vrijwel altijd komt er een punt waarop de opbrengsten tegen gaan vallen en de kosten ook. Het saldo van de kosten/batenanalyse kiept om naar negatief. Dat hoeft geen reden te zijn om te stoppen want wie verbiedt er een negatief saldo? Als je er maar eerlijk over bent en daar schort het dan nogal eens aan. ‘Laten we dat negatief saldo maar even onder de pet houden want dat kunnen we de minister (of wethouder) nu niet aandoen’ wordt er dan gezegd. Of (erger) de wethouder zegt: ‘ik wil het even niet weten.’
En dan is er nog zo’n argument: ‘er ligt in Den Haag, of Brussel, xx miljoen€ subsidie klaar en die mogen we niet aan onze neus voorbij laten gaan.’ Ik hoorde dit ‘argument’ rond de debatten over de tram Maastricht-Hasselt ook vallen.
Wat moet je hier nou mee? Ik kan een paar dingen bedenken:
- Hou altijd in het oog dat je bij de overheid met gemeenschapsgeld werkt. Daar moet je secuurder mee zijn dan met je eigen geld.
- Subsidie binnen halen is mooi, maar alleen als een project zinvol is voor de gemeenschap. Subsidiegeld is ook gemeenschapsgeld.
- Evalueer hoe Maastricht opereerde in het dossier Railport Lanaken. Evalueren om te leren, niet om schuldigen te zoeken.
- Blijf nuchter en hou je aan de feiten als een kosten/batenanalyse een negatief saldo laat zien. Dat mag best bij infrastructuur of andere overheidsprojecten. Maar wees er open over.
- Wees kritisch. Het tramdossier, daar is het laatste woord nog niet over gezegd. En daar circuleren astronomische reizigersaantallen en wonderbaarlijk lage ramingen.
Er komen nog wel meer dossiers: Noorderbrug, boulodrome….. Maastricht heeft een traditie met projecten waar de raming te laag blijkt: Geusseltbad, timmerfabriek….
Alleen de A2, maar daar was de overheidstaak (ad 850 miljoen€) scherp afgepaald en blijken de risico’s bij de aannemer te liggen.
Tjalle de Haan
Lid steunfractie CDAMaastricht
